Strona Olsztynka

Urodził się w Królewcu 4 lipca 1822 roku w rodzinie nad prezydenta prowincji pruskiej, Friedricha Wilhelma Toeppena i Henrietty z domu Schencke. Był bliźniakiem i stąd jego drugie imię Pollux, brat Anton otrzymał na drugie imię Kastor. Urodził się w Królewcu 4 lipca 1822 roku w rodzinie nad prezydenta prowincji pruskiej, Friedricha Wilhelma Toeppena i Henrietty z domu Schencke. Był bliźniakiem i stąd jego drugie imię Pollux, brat Anton otrzymał na drugie imię Kastor.
Max ukończył najlepszą szkołę w Królewcu, a następnie studia na Uniwersytecie Królewieckim i w 1843 roku uzyskał dyplom doktora nauk filozoficznych oraz prawo nauczania. Został nauczycielem gimnazjalnym. Najpierw pracował w Królewcu, później w Elblągu i Poznaniu, gdzie uczył języków klasycznych, niemieckiego i historii. W 1854 roku poślubił Fannę Specht i w tym samym roku objął posadę dyrektora pro-gimnazjum w Olsztynku; tu mieszkał z rodziną przez piętnaście lat. Dzięki jego staraniom progimnazjum w Olsztynku jako trzecia szkoła na Mazurach zostało podniesione w 1857 do poziomu pełnego gimnazjum. Był bardzo dobrym dyrektorem, nauczycielem i wychowawcą. W 1869 roku przeniósł się do Kwidzyna, gdzie do 1882 pracował na stanowisku dyrektora miejscowego gimnazjum. Kolejny, ostatni etap życia Maxa Toeppena (lata 1882-1895) przypada na ponowny pobyt w Elblągu. Po powrocie do Elbląga był dyrektorem szkoły średniej, a równocześnie opiekował się archiwum miejskim. Zmarł 3 grudnia 1893 roku; został pochowany w Elblągu.
Dorobek naukowy Toeppena jest imponujący, obejmuje ponad 150 pozycji, wśród nich jest kilkanaście prac liczących po kilkaset stron. Zasłużył się głównie jako wydawca i krytyk źródeł do historii Prus Wschodnich oraz dziejopisarz tego regionu. Był prekursorem w dziedzinie pruskiej geografii historycznej, interesował się sprawami gospodarczo-finansowymi, osadniczymi, militarnymi oraz historią architektury. Wydal pierwsze monografii miast, w których przebywał najdłuższy czas Elbląga, Kwidzyna i Olsztynka. Przejawiał duże zainteresowanie kulturą duchową Mazurów. Zebrał po­nad czterdzieści podań i baśni mazurskich. Praca ta została wydana w jeżyku polskim w 1892 roku w czasopiśmie etnograficznym „Wisła", staraniem Jana Karłowicza.

Związki Toeppena z Olsztynkiem
Na szczególną uwagę zasługują związki Toeppena z Olsztynkiem. Mieszkał tutaj w okresie intensywnej pracy pedagogicznej i naukowej, osiadł w Olsztynku w wie­ku 32 lat, a wyjechał, gdy liczył 47 lat. Tutaj przyszły na świat jego dzieci - trzech synów i córka. Toeppen, jako urodzony historyk, zawsze pasjonował się tą dziedziną naukową, a mając doskonale przygotowanie fachowe potrafił tworzyć dzieła o nieprzemijającej wartości. Gromadził wszystkie dostępne informacje dotyczące przeszłości ziem, na których mieszkał. Mimo iż był Niemcem, a właściwie Prusakiem, sprawiedliwie oceniał historię i teraźniejszość. Jako pierwszy badacz w sposób naukowy udowodnił polskie pochodzenie większości ludności mazurskiej. Żyjąc wśród Mazurów, doceniał ich bogate tradycje i swoistą kulturę.
Mieszkając przez piętnaście lat w Olsztynku poznał dokładnie historię miasta i okolic. Zebrał wszystkie dostępne informacje o dziejach tych ziem. Efektem badań była pierwsza monografia Olsztynka wydana w 1859 roku w pięćsetletnią rocznicę jego założenia. Jest to wręcz bezcenna książka, ponieważ archiwalia, z których korzy­stał Toeppen, uległy w większości zniszczeniu w przyszłych burzliwych czasach. Książka została wydana w drukarni Haricha w Olsztynku, co też dodaje splendoru temu miastu.

B. Kuźniewski, Olsztynek. Miasto i gmina, Towarzystwo Przyjaciół Olsztynka, Olsztynek 2007, s. 101-103.